راز خوشبختی و شاد زیستن در خانواده قرآنی

شاد زیستن و دست یابی به خوشبختی یکی از مهمترین دغدغه های هر انسانی در زندگی است، از اینرو بسیاری از افراد  برای دست یابی به این آرزوی طبیعی و مهم به سهم خود از هیچ تلاشی مضایقه نمی کنند تا اینکه علاوه بر خوشبختی خود شادی و رضایت اطرافیان را نیز  فراهم نمایند، ولی با این وجود همه کسانی که به دنبال شاد زیستن و خوشبختی هستند به هدف و آرزو خود دست پیدا نمی کنند. یکی از علل و عواملی که افراد را از این مهم باز می دارد عدم درک و تصور صحیح و منطقی از شادی است؛ چرا که برخی افراد شادی و خوشبختی در زندگی را با لهو و لعب و غرق شدن در امور بیهوده و بی ارزش دنیا اشتباه می گیرند، البته در این بین افراد بسیاری نیز وجود دارند که با  اصلاح بینش و نگرش خود به مقوله شاد زیستن و خوشبختی توانسته اند زندگی رضایت بخش و توأم با آرامش را برای خود و اطرافیان مهیا نمایند. در این نوشتار تلاش داریم به مناسبت سال روز ازدواج پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) با حضرت خدیجه(سلام الله علیها) با تکیه بر روایات حضرت و آیات الهی پرده از  راز خوشبختی و شاد زیستن خانواده های قرآنی برداریم.
 

شاد ترین ساکنان کره زمین

اگر درک و تصور صحیح از معنای شادی و نشاط در زندگی داشته باشیم ،متوجه خواهیم شد. خانواده هایی که سیره و سبک زندگی خود را بر اساس مبانی و آموزه های دینی و قرآنی طراحی و سامان دهی کرده اند از جمله شادترین خانواده های روی زمین به شمار می آیند؛ چرا که این دسته از خانواده ها زندگی خود را با عناصری پوشش داده اند که هنر رضایتمندی در آن موج می زند. به طور قطع و یقین یکی از عواملی که باعث ایجاد این چنین احساس خوشبختی در زندگی شده نشأت گرفته از نوع برداشت و انتظار آنها از زندگی است. در ادامه به برخی از مؤلفه ها و شاخص های شاد زیستن در سبک زندگی قرآنی اشاره خواهیم داشت.

راز خوشبختی و شاد زیستن در خانواده قرآنی

1-ایمان و اعتماد به خدای متعال

برخی افراد برای دست یابی به رضایت و شاد کامی در زندگی به اموری روی می آورند که نه تنها احساس رضایت و شادی را در زندگی آنها وارد نمی کنند، بلکه به واسطه پا نهادن در مسیر غلط و انتخاب اشتباه و غیر الهی که در اسباب شادی آفرین داشته اند زندگی در کام آنها بسیار تلخ و ناگوار شده است، در واقع افرادی که شادی و فرح را در کسب قدرت، ثروت، شهوت، مجالس عیش و نوش جستجو کرده اند نه تنها به شادی و خوشبختی ماندگار دست نیافته اند، بلکه بسیار زود داشته های خود را نیز از دست داده اند و دارایی آنها به نیستی و نابودی و اندوه مبدل شده است، این در حالی است افرادی که زندگی خود را با رنگ خدایی رنگ آمیزی کرده اند[1] و ایمان و اعتماد خود را با فضل و حمت الهی تقویت نموده اند، شادی غیر قابل وصفی در زندگی آنها جاری شده است: «قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ؛[2] بگو: به فضل و رحمت خدا باید خوشحال شوند؛ که این، از تمام آنچه گردآورى کرده‏اند، بهتر است!».

کسانی که خدای متعال را به عنوان دوست واقعی خود تعین کرده و ارتباط مثبت و اثربخشی را با او در زندگی تنظیم می نماید شادی غیر قابل وصفی در زندگی آنها حاکم می شود، شادی که غم و غصه های مادی یارای مقابله و ایستادگی در برابر آن را ندارند این موضوع به خوبی در برخی از آیات الهی قابل استفاده است کما اینکه باری تعالی در سوره مبارکه یونس می فرماید: «آگاه باشید (دوستان و) اولیاى خدا، نه ترسى دارند و نه غمگین مى‏ شوند! همانها که ایمان آوردند، و (از مخالفت فرمان خدا) پرهیز مى‏ کردند. در زندگى دنیا و در آخرت، شاد (و مسرور) ند؛ وعده‏ هاى الهى تخلّف ناپذیر است! این است آن رستگارى بزرگ!»[3]

2-صبر و بردباری در زندگی  

بدون شک حیات مادی مملو از فراز و نشیب های فراوانی است. به طور قطع و یقین هیچ انسانی نمی تواند ادعا نماید که در حیات مادی و زندگی دنیوی خود با مشکل و گرفتاری مواجه نشده است، ولی باید به این مهم توجه داشت که شاه کلید کلید شاد زیستن در خانواده های قرآنی استفاده از اهرم و شاخص صبر و بردباری است. خانواده های قرآنی با ایمان به این که پس هر سختی و ناخوشی، آرامش و راحتی وجود دارد، «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً، إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً؛[4] به یقین با (هر) سختى آسانى است!  (آرى) مسلّماً با (هر) سختى آسانى است‏» از این رو  تلاش می کنند که با مشکلات به طور هوشمندانه و اخلاق مدارانه ای برخورد نمایند و از بی تابی و ابزار نارضایتی و ناسپاسی جداً خود داری نمایند. این صبر و بردباری شادی خاصی را در زندگی آنها جاری ساخته است که یاری مقابله با هر مشکلی را دارند. در روایتی زیبا از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) رابطه ی معنا داری میان صبر و احساس رضایت و شادی نقل شده است: «وَ إِنَّ الصَّبْرَ فِی مَوَاطِنِ الْبَأْسِ مِمَّا یُفَرِّجُ‏ اللَّهُ‏ بِهِ‏ الْهَمَ‏ وَ یُنْجِی‏ بِهِ‏ مِنَ‏ الْغَمِ‏ تُدْرِکُونَ‏ بِهِ النَّجَاةَ فِی الْآخِرَةِ؛[5] شکیبایی در دشواری ها، از جمله چیزی است که خداوند با آن گرفتاری را برطرف می سازد و از اندوه رهایی می بخشد و شما با آن در آخرت نجات می یابید».
اگر در ریشه و علت بسیاری از ناگواری ها و تلخی های زندگی دقت و تأمل نماییم متوجه خواهیم شد، ارتباط نزدیکی میان تلخ کامی، گسترش حزن و اندوه در زندگی با دوستی و محبت و گرایش به زخارف مادی وجود دارد.

 3-گره گشایی و غم زدایی از همنوعان

یکی از راز های قرآنی و اخلاقی که در زندگی بسیاری از افراد زمینه ساز شادی و فرح در زندگیشان شده، روی آوری به غمگساری از مردم و گره گشایی از مشکلات و گرفتاری های همنوعان است. این رفتار خداپسندانه به طور رازگونه ای تأثیر بسیار مثبت داشته و فرح بخشی را در زندگی مؤمنین ایجاد کرده است، از این رو کسانی که شیرینی و لذت امداد رسانی به دیگران را در زندگی خود تجربه کرده اند همواره دوست دارند تا زمانی که فرصت حیات مادی و دنیوی دارند با این شاخص قرآنی زندگی خود را مملو از عطر مواسات و نوع دوستی و ایثار نمایند. در روایتی زیبا و ارزشمند از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) ارتباط راز گونه گره گشایی و پیچیدن عطر شادی در زندگی این چنین روایت نقل شده است: «مَن أجرَى اللَّهُ عَلى‏ یَدِهِ فَرَجاً لِمُسلِمٍ، فَرَّجَ اللَّهُ عَنهُ کُرَبَ الدُّنیا وَالآخِرَةِ؛[6]هر که خداوند به دست او گشایشى را براى مسلمانى جارى گردانَد، غصّه‏ هاى دنیا و آخرت را از او مى‏ زداید»

 
4-حسن خلق و شوخ طبعی

به طور قطع و یقین افرادی که برداشت صحیح و کاملی از منابع دینی و سبک زندگی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) دارند این چنین می پندارند که در ارتباط و تعامل با دیگران می بایست بسیار رسمی، خشک و بدون نرمش و ملاطفت و شوخ طبعی برخورد کرد، این در حالی است که اگر سیره و سبک زندگی اولیای الهی همچون پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) را مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم متوجه خواهیم شد که شوخ طبعی یکی از عناصر کلیدی و راز های شاد زیستن در زندگی این اولیای الهی بوده است؛ چرا که این باور قرآنی آخرین فرستاده الهی است که نگاه توحیدی به شاد زیستن دارد: «وَأَنَّهُ هُوَ أَضْحَکَ وَأَبْکَىٰ؛[7] و هم اوست که مى‌خنداند و مى‌گریاند».

 «با ورود اسلام به حجاز به عنوان آیین زندگى، برخى از اهل ایمان از کارهایى مثل خندیدن و مزاح کردن، دورى مى ‏نمودند و زندگى را فقط در نماز و روزه و مناجات، خلاصه کرده بودند. پیامبر (صلى الله علیه و آله) با این انحراف به مبارزه برخاست و رعایت اعتدال را توصیه کرد و از آن جا که آنان خود را پیرو ایشان مى‏ دانستند،[8] پیامبر (صلى الله علیه و آله) مى‏ فرمود: «من هم بشرى مثل شما هستم که با شما شوخى مى‏ کنم[9]‏  و در کنار اعمال عبادى و گریه کردن، خنده نیز دارم».[10] حتی در برخی از منابع روایی نیز نقل شده است که هیچ کسی پُرتبسّم‏تر از رسول اکرم(صلی الله علیه و اله) دیده نشد.[11]

 
5-عدم دل بستگی به دنیا و زخارف مادی

اگر در ریشه و علت بسیاری از ناگواری ها و تلخی های زندگی دقت و تأمل نماییم متوجه خواهیم شد، ارتباط نزدیکی میان تلخ کامی، گسترش حزن و اندوه در زندگی با دوستی و محبت و گرایش به زخارف مادی وجود دارد، ناکامی های مادی علت عمده بسیاری از حزن و اندوه ها در زندگی است، این در حالی است که خانواده های قرآنی با علم و ایمان به ناپایداری حیات مادی دل در گروه لذات مادی نبسته اند و با فقدان آنها عنان نفس خود را از دست نمی دهند، در روایتی زیبا از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) ارتباط دنیا گرایی و گرفتار شدن در حزن و اندوه این چنین مورد توجه قرار گرفته است: «الرَّغبَةُ فِى الدُّنیا تُکثِرُ الهَمَّ وَالحُزنَ، وَالزُّهدُ فِى الدُّنیا یُریحُ القَلبَ وَالبَدَنَ؛[12]اشتیاق به دنیا، غصّه و اندوه را فراوان مى‏ کند و بى‏رغبتى به دنیا، دل و تن را آسوده مى‏ سازد».

 
6- هنر بخشش و عفو کردن

نوعاً کسانی در زندگی طعم واقعی شاد زیستن و خوشبختی را می چشند که به شیوه ی هنرمندانه ای توانسته باشند مکارم، فضایل و نیکی های های اخلاقی را پرورش داده باشند و سنگ لاخ های زندگی همچون رفتارهای نامناسب و زجر آور اخلاقی از زندگی خود خارج کرده باشند، کسانی که هنرمندانه زندگی می کنند، زندگی خود را با رنگ های زیبایی همچون بخشش و عفو کردن زینت می بخشند و عطر خوش بوی هم زیستی مسالمت آمیز را برای خود و دیگران به ارمغان می آورند. هنر خانواده های قرآنی بها دادن به عنصر عفو و بخشش و تقویت آن درزندگی است. موضوع بسیار مهمی که در فرهنگ قرآن این چنین به آنها آموزش داده شده است: «وَلْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوا ۗ أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ؛[13]و باید عفو کنند و گذشت نمایند. مگر دوست ندارید که خدا بر شما ببخشاید؟ و خدا آمرزنده مهربان است.» در منابع روایی روایتی از پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) نقل شده است که ارتباط مستقیمی با موضوع عفو کردن و دست یابی به مؤلفه های شاد زیستن دارد: پیامبر (صلی الله علیه و اله) فرمودند:«از یکدیگر گذشت کنید تا کینه‌های میان شما از بین برود.»[14]
 
 
پی نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه بقره، آیه 138. «صِبْغَةَ اللَّهِ ۖ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً ۖ وَنَحْنُ لَهُ عَابِدُونَ؛رنگ خدایی (بپذیرید! رنگ ایمان و توحید و اسلام؛) و چه رنگی از رنگ خدایی بهتر است؟! و ما تنها او را عبادت می‌کنیم.»
[2]. سوره مبارکه یونس، آیه58.
[3]. سوره مبارکه یونس، آیات62-64.
[4]. سوره مبارکه شرح آیات،5و6.
[5]. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏19، ص333.
[6]. الأمالی (للطوسی)،  ص586، ح1212.
[7]. سوره مبارکه نجم، آیه 43.
[8]. الگوى شادى از نگاه قرآن و حدیث،  ص95.
[9]. الجامع الصغیر: ج 1 ص 394 ح 2579«إنَّما أنَا بَشَرٌ مِثلُکُم امازِحُکُم».
[10]. الکافى: ج 2 ص 85 ح.
[11]. عبد اللَّه بن الحرث بن جزء: ما رأیت أحدا کان أکثر تبسما من رسول اللَّه صلى الله علیه و آله( مسند ابن حنبل: ج 4 ص 190، سنن الترمذى: ج 5 ص 601 ح 3641).
[12]. الخصال، ج‏1، ص 73، ح114.
[13]. سوره مبارکه نور آیه 22.  
[14]. کنزالعمال، ج 3، ص 373، ح 7004.